آسیب های لیگامان صلیبی قدامی (ACL)
لیگامان متقاطع قدامی یکی از شایع ترین لیگامان هایی است که در زانو آسیب می بیند و بر اساس برخی آمارها پس از صدمات لیگامانی مچ پا (لیگامان خارجی مفصل مچ پا یا تالوفیبولار قدامی)، شایعترین آسیب ورزشی محسوب می شود. به طور متوسط سالانه حدود 95/000 پارگی ACL در آمریکا گزارش شده که از نظر شیوع در زنان بیشتر از مردان است.
اما با توجه به مدت زمان طولانی دوره توانبخشی این لیگامان و دور ماندن ورزشکار از میادین ورزشی و متعاقب آن بار هزینه های مادی و معنوی بالای آن برای ورزشکار، تیم ورزشی، جامعه و نظام بهداشت و سلامت کشور، بسیاری از مراجع صدمات لیگامان ACL را به عنوان پر اهمیت ترین آسیب ورزشی نام برده اند.
بنابراین لزوم داشتن یک برنامه درمانی مناسب و جامع که بتواند به کاهش هر چه بیشتر طول دوره توانبخشی کمک کرده و ورزشکار را سریعتر و در عین حال با حداکثر عملکرد به ورزش باز گرداند، بسیار مهم و ارزشمند خواهد بود.
تا چند سال پیش چنانچه ورزشکاری دچار پارگی رباط ACL می شد، دیگر از دنیای ورزش حرفه ای خداحافظی می کرد ولی طی سال های اخیر هم به دلیل معرفی تکنیک های جدید و مناسب عمل های جراحی و هم پیشرفتهای قابل ملاحظه در فیزیوتراپی ورزشی و توانبخشی پس از عمل دیگر این نگرانی ها وجود نداشته و ورزشکار با احتمال بسیار بالایی قادر به ادامه ورزش حرفه ای خود و حتی بهتر از قبل می باشد.
بعد از آسیب های منیسک، پارگی ACL جزء شایع ترین صدمات زانو در ورزشکاران می باشد. بسیاری از موارد پارگی ACL همراه با آسیب های منیسک یا لیگامان های طرفی زانو می باشد.
پارگی ACL نسبت به پارگی ایزوله منیسک در مراحل اولیه تابلوی پر سروصداتری دارد، معمولا در همان دقایق اولیه زانو شديدا ورم می کند که ناشی از خونریزی داخل زانو می باشد. برخلاف پارگی منیسک ورزشکار به هیچ عنوان قادر به ادامه مسابقه با مبارزه نمی باشد، تحمل وزن برای بیمار در مراحل اولیه بسیار دشوار است.
بسیاری از بیماران با پارگی قدیمی ACL از بی ثباتی زانو بخصوص در پایین آمدن از پله شاکی می باشند. ورزشکار عنوان می کند بطور متناوب زانو خالی می کند و احساس زمین خوردن قریب الوقوع دارد.
عملکرد لیگامان ACL
لیگامان ACL به عنوان یک تثبیت کننده اولیه مانع از حرکت رو به جلوی استخوان تيبيا بر روی استخوان فمور می شود و نیز در حالتی که کف پا بر روی زمین باشد (در زنجیره حرکتی بسته)، مانع حرکت رو به عقب فمور روی تیبای ثابت می گردد. این لیگامان همراه با لیگامان متقاطع خلفی (PCL) حركات غلتیدن و لغزیدن تیبیا روی فمور را در حین خم و راست شدن زانو کنترل کرده و موجب محدودیت در صاف شدن بیش از حد زانو می شود.
شکل در هم پیچیده فیبرهای لیگامان موجب می شود تا لیگامان در تمامی وضعیت های حرکتی زانو تحت درجاتی از کشش قرار گیرد که میزان آن در ۳۰ تا ۹۰ درجه دامنه حرکتی زانو (دامنه میانی حرکت) کمتر است.
درجه بندی و انواع آسیب ACL
پارگی های لیگامان ACL در ۷۵٪ موارد در قسمت میانی آن و در ۲۰٪ موارد در محل اتصال آن به فمور و در ۵٪ موارد در محل اتصال آن به تیبا اتفاق می افتد که شدت آسیب بر اساس درجه شلی مفصل یا بی ثباتی آن مشخص می گردد.
کشیدگی درجه 1: ناشی از پارگی های کوچک توأم با درجاتی از خونریزی اما بدون افزایش شلی مفصلی بوده و نقطه انتهایی سفت است.
کشیدگی درجه 2: شامل پارگی ناکامل توأم با خونریزی، درجاتی از اختلال عملکرد مفصل و افزایش جابجایی قدامی بوده ولی هنوز نقطه انتهایی سفت است. این آسیب دردناک بوده و با مانور لاکمن و تست کشویی قدامی تشدید می شود.
کشیدگی درجه 3: شامل پارگی کامل توام با شلی قابل ملاحظه در هنگام تست لاکمن و تست کشویی قدامی می باشد. همچنین ناپایداری چرخشی نیز وجود دارد و هیچگونه نقطه انتهایی احساس نمی شود. ورزشکار بیان می کند که پس از شنیدن صدای پوپ، احساس خالی شدن زیر پا نموده است. ناپایداری چرخشی می تواند منجر به پارگی منیسک ها و به دنبال آن شروع تغییرات دژنراتیو مفصلی (آرتروز) گردد.
مکانیسم آسیب ACL
به طور کلی آسیب ACL اکثرا به دنبال فعالیت های ورزشی از قبیل پرش، جهش و حرکات چرخشی که استرس قابل ملاحظه ای بر مفصل زانو وارد می کنند، روی می دهند. شایع ترین مکانیسم عبارت است از یک آسیب تماسی ناشی از حرکت پیچشی یا چرخشی در حالی که پای ورزشکار روی زمین ثابت است و تغییر جهت، کاهش شتاب و چرخش زانو به طرفین صورت می گیرد. همچنین صاف شدن بیش از حد زانو همراه با چرخش به سمت داخل نیز می تواند باعث پارگی ACL شود.
ملاحظات درمانی و توانبخشی ACL
پس از تشخیص آسيب ACL، ورزشکار، پزشک، فیزیوتراپیست و اطرافیان ورزشکار با طرح های درمانی مختلفی مواجه می شوند که انتخاب بهترین روش درمانی می تواند در سرنوشت ورزشی فرد بسیار مهم باشد.
مسلما در ابتدای آسیب (فاز حاد) به منظور کنترل علائم و پیامدهای آسیب بهترین روش درمان، فیزیوتراپی می باشد که البته در کنار دارو درمانی می تواند موثرتر واقع شود. با عبور از فاز حاد و پیشرفت درمان فیزیوتراپی و توانبخشی چنانچه عملکرد طبیعی زانو بهبود نیافت و مفصل همچنان ناپایدار بود وارد مرحله درمان تهاجمی و بازسازی لیگامان از طریق عمل جراحی می شویم.
لازم به ذکر است که افراد مسن و کم تحرک کاندید مناسبی برای بازسازی و عمل جراحی نمی باشند چرا که این افراد ممکن است تحمل یا مدت زمان کافی برای یک برنامه توانبخشی جامع پس از عمل را نداشته باشند و همچنین درجاتی از ناپایداری مفصل نیز مشکل خاصی در فعالیتهای روزمره شان ایجاد نمی کند.
اما این مسئله در مورد افراد ورزشکار و فعال کاملا متفاوت است و یک ورزشکار برای داشتن عملکرد کامل ورزشی نیاز به مفصلی صد در صد پایدار دارد که در بسیاری موارد ورزشکار را کاندید عمل جراحی می کند.
بنابراین بر اساس نظر بسیاری از متخصصین ترمیم یا بازسازی جراحی ACL به میزان زیادی بستگی به انتخاب بیمار دارد. موارد زیر موارد کاربرد ترمیم یا بازسازی زانوی آسیب دیده را نشان می دهند:
فرد مبتلا به آسیب ACL ورزشکار حرفه ای باشد.
– فرد آسیب دیده تمایل به تغییر زندگی فعال خود و کنار گذاشتن ورزش را نداشته باشد.
– ناپایداری چرخشی وجود داشته و فرد در هنگام فعالیت های طبیعی احساس در رفتن زانو نماید.
– آسیب همزمان سایر لیگامان ها یا مینسک وجود داشته باشد.
– افيوژن مکرر (وجود مایع در مفصل) ایجاد شود.
– پس از ۶ ماه فیزیوتراپی جامع، مفصل همچنان ناپایدار باشد.
– جراحی برای پیشگیری از شروع زودرس تغییرات دژنراتیو زانو (آرتروز) لازم باشد.
زمانی که لیگامان به طور نسبی دچار آسیب شده و پارگی ناکامل دارد از نظر روند درمان اختلاف نظر وجود دارد. برخی بر این عقیده اند که باید همانند مواردی که آسیب کامل است برخورد شود و عده ای نیز ترجیح می دهند که یک دوره طولانی بی حرکتی تجویز شود به امید آن که لیگامان خود به خود ترمیم یابد.
البته باید توجه داشت که بی حرکتی در مورد فرد ورزشکار گاهی عوارضی به مراتب بدتر از خود آسیب اصلی بر جای می گذارد از جمله کوتاهی عضلانی، ضعف عضلانی، از بین رفتن حس عمقی مفصل و سایر موارد که عوارض ثانویه آنها می تواند مدتها ورزشکار را دور از میادین قرار دهد. لذا تصمیم گیری در مورد انتخاب نوع درمان و مواجهه با آسیب ACL بسیار مهم است.
برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید به متخصص ارتوپدی خوب در شیراز مراجعه نمایید.
