بنیاد پوکی استخوان تخمین می زند که بیش از 200 میلیون نفر از مردم دنیا استخوان هایشان پوک است. اغلب مردم به این بیماری بی توجهی می کنند و اکثر بیماران هنگامی به متخصص ارتوپدی مراجعه می کنند که استخوان هایشان دچار شکستگی شده است.
بسیار مهم است که هر کسی راجع به بیماری پوکی استخوان بداند تمامی افراد در سنین مختلف به خصوص زنان و افراد مسن در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند. نیمی از زنان و حدود یک چهارم مردان بعد از 50 سالگی به پوکی استخوان مبتلا می شوند و حین انجام فعالیت های طبیعی روزانه استخوان هایشان می شکند.
راه کارهایی برای پیشگیری یا درمان پوکی استخوان وجود دارد و قدرت علم و آگاهی به انسان ها کمک می کند. پس لازم است اطلاعات و دانش خود را در این زمینه افزایش دهند به این منظور بسیاری از سازمان های بین المللی بهداشتی از جمله بنیاد پوکی استخوان بیستم اکتبر را به عنوان افزایش آگاهی راجع به بیماری پوکی استخوان نام گذاری کرده اند.
پوکی استخوان چیست؟
اسکلت بدن انسان از جنس استخوان است و ضمن محافظت از اندام های اصلی از جمله مغز، شش ها، قلب و … باعث استحکام و ایستادگی بدن نیز می شود. پوکی استخوان روند کاهش تراکم استخوان و نازک شدن ضخامت آن ها است و در واقع استخوان را تبدیل به یک شبکه ی توری پر از حفره و سوراخ می کند، که با کمترین فشار و نیرویی و حتی گاهی بدون هیچ فشار و نیرویی می شکند. تراکم استخوان ها تا سن 25 سالگی به اوج خود می رسند، پس تا قبل از این سن باید به استخولن ها استحکام و تراکم لازم را بخشید. در صورت بروز علائمی همچون دردهای ناگهانی در ناحیه لگن و ستون فقرات یا شکستی در مچ دست به پزشک مراجعه کنید.
علل پوکی استخوان
زمانی که تعادل بین تشکیل استخوان های جدید و باز جذب استخوان های قدیمی از بین برود پوکی استخوان رخ می دهد. در این حالت یا بدن توانایی تشکیل استخوان های جدید کافی را ندارد و یا سرعت باز جذب استوخان های قدیمی زیاد است که ممکن است هر دو این حالات با هم رخ دهند. عواملی همچون رژیم غذایی نامناسبی که از لحاظ پروتئین و کلسیم فقیر است و همین طور سن بالا از عوامل شایع در این بیماری است زیرا کلسیم و فسفات دو ماده مهم برای تشکیل استخوان های محکم هستند و اگر بدن دچار کمبود کلسیم باشد تعادل ساخت استخوان های جدید و باز جذب استخوان های قدیمی بر هم می خورد.
عادات و عوامل محیطی همچون مصرف سیگار و دخانیات، مصرف بالای الکل و بی تحرکی هم در ابتلا به این بیماری موثر است.
به ندرت پیش می آید که افرادی با رژیم غذایی غنی از کلسیم و پروتئین به پوکی استخوان مبتلا شوند و علت این اتفاق زمینه ی ارثی و ژنتیکی ابتلا به این بیماری است.
یکی دیگر از دلایل اصلی بروز تحلیل و شکشستگی استخوان ها کمبود برخی هورمون ها مانند استروژن در خانم ها و اندروژن در آقایان می باشد. خانم ها بعد از یائسگی دچار کاهش سطح استروژن می شوند و کاهش استروژن باعث افزایش خطر تحلیل و شکستگی استخوان ها می شود.
مشکلات تیروئید یکی دیگر از عوامل بروز این بیماری می باشد. زیرا هورمون تیروئید بیش از حد باعث تحلیل و پوکی استخوان ها می شود.
پیشگیری از پوکی استخوان
از شایع ترین دلایل ابتلا به بیماری پوکی استخوان رژیم غذایی نامناسب از دوران کودکی است. افرادی که در رژیم غذایی شان میزان کافی کلسیم و پروتئین وجود ندارد و نوشیدن نوشابه جز عادات غذایی آنها است قدرت و استحکام استخوان هایشان کاهش می یابد. کودکان و نوجوانان با تغذیه مناسب می توانند اسکلت استخوانی بدن خود را به اندازه کافی مستحکم کنند همه افراد در بازه سنی 25 تا 30 سالگی بیشترین میزان رشد توده ی استخوانی را دارند.
ورزش کردن باعث می شود فشار و نیرویی به استخوان ها وارد شود که به متراکم تر شدن و قدرت استخوان ها کمک می کند. با مصرف میزان کافی کلسیم و پروتئین و ورزش های روزانه می توان به حد قابل توجهی از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرد. در کنار استفاده از رژیم غذایی حاوی کلسیم و ورزش، از مصرف دخانیات و الکل خودداری کنید.
ارتباط پوکی استخوان و یائسگی
استخوان ها دارای دو نوع سلول هستند که استئوکلاست و استئوبلاست یا اصطلاحا استخوان خوار و استخوان ساز نام دارند و در یک تعادل طبیعی هستند.
سلول های استئوکلاست بافت استخوان را تجزیه و تخریب می کنند و سلول های استئوبلاست با استفاده از مواد معدنی و کلسیم و فسفات موجود در جریان خون به ساخت و تشکیل استخوان می پردازند. مجموع این فعل و انفعالات در شرایط طبیعی اسکلت محکمی برای بدن تشکیل می دهد.
هورمون هایی مانند: هورمون های رشد، هورمون های جنسی (استروژن و پروژسترون) باعث افزایش سلول های استخوان ساز در برابر سلول های استخوان خوار می شود و به این صورت میزان بافت استخوانی تولید شده بیشتر از بافت های استخوانی تجزیه شده می شود و استخوان ها متراکم و مستحکم می شوند. هنگامی که زنان یائسه می شوند میزان هورمون های استروژن در بدن کاهش می یابد و احتمال ابتلا به پوکی استخوان افزایش می یابد.
تشخیص به موقع پوکی استخوان مانند اکثر بیماری ها در روند درمان بسیار مهم است در حالی که این بیماری در مراحل اولیه علائم مشخصی ندارد و به همین دلیل معمولا بعد از اولین شکستگی استخوان بیمار متوجه ابتلای خود به این بیماری می شود.
با تغییر رژیم غذایی و مصرف کافی پروتئین و کلسیم مورد نیاز برای استخوان سازی، این بیماری تا حد زیادی قابل پیشگیری و درمان است. برای درمان باید به یک متخصص ارتوپدی خوب مراجعه نمایید تا با درمان به موقع از پیشرفت بیماری و مشکلات استخوانی جلوگیری کنید.
یکی دیگر از روش های درمانی که منجر به جراحی می شود، تعویض مفصل ران می باشد که بهتر است برای آگاهی بیشتر در این خصوص به مقاله پوکی استخوان و تعویض مفصل ران مراجعه نمایید.
نکته آخر
در نتیجه برای پیشگیری از ابتلا به بیماری خاموش و خطرناکی مثل پوکی استخوان توصیه می شود عادات روزانه زندگی و رژیم غذایی خود را بررسی کنید و ضمن مشورت با پزشک از مصرف میزان کافی کلسیم و پروتئین مطمئن شوید.
ورزش را جز فعالیت های روزانه خود بگذارید و از مصرف سیگار و دخانیات خودداری کنید درصورت بروز علائمی همچون درد های ناگهانی در ستون فقرات و لگن یا شکستی در مچ دست و پا به متخصص ارتوپدی مراجعه کرده و تا دست یابی به سلامت کامل تحت درمان قرار بگیرید.
